Người Mảng mừng nhà mới

Giới thiệu

Với dân số khoảng 3.700 người, đồng bào dân tộc Mảng sống tập trung chủ yếu ở huyện Mường Tè và Nậm Nhùn, tỉnh Lai Châu. Mặc dù điều kiện sống còn nghèo nàn, lạc hậu nhưng đồng bào vẫn còn lưu giữ được nhiều nét văn hóa độc đáo, trong đó có nghi lễ vào nhà mới.

Đồng bào Mảng quan niệm rằng, nhà dù nhỏ hay lớn, gỗ hay tranh tre nhưng dựng nhà là mối quan tâm hàng đầu rồi mới tính đến việc khác.

Khi nhà làm xong, đồng bào chọn ngày tốt để chuyển lên nhà mới, thường là ngày con ngựa sau đó đến ngày con rồng, con dê, con gà. Nghi lễ lên nhà mới của người Mảng thường tiến hành vào buổi sáng, vì họ cho rằng buổi sáng là dương, là sinh sôi, phát triển.

Theo già làng Lò A Xoang (bản Nậm Xảo 1, xã Trung Chải, huyện Nậm Nhùn, tỉnh Lai Châu) cho biết: Khi vào nhà mới, hai vợ chồng chủ nhà phải đi đầu, các con cháu mang chăn đệm, dụng cụ nấu nướng, các vật dụng sinh hoạt đặt vào vị trí đã định, và cùng nhau nói: “Vào nhà mới mạnh khỏe, hạnh phúc, làm ăn phát đạt nhé!”.

Sau khi vào nhà mới, bà chủ nhà nhóm lửa đồ xôi. Khi đặt chõ đồ xôi lên bếp, bà chủ nhà khấn xin ma nhà (tổ tiên, ông bà) phù hộ cho cả gia đình khỏe mạnh, đông con, nhiều cháu. Con cháu sinh ra có đủ trai, đủ gái; làm ăn gặp nhiều may mắn, mùa màng bội thu, còn ông chủ nhà cùng các con trai đun nước, mổ lợn, gà để làm lễ.

Trước khi cắt tiết con vật lễ, ông chủ nhà cầm dao đặt lên cổ lợn, gà khấn báo việc mổ lợn, gà làm lễ nhà mới, mời tổ tiên, ông bà (ma nhà) về ăn cỗ và phù hộ cho con, cháu những điều may mắn, tốt lành.

Theo quan niệm của người Mảng, khấn mời và cầu xin lúc này là ma nhà đã về hưởng lễ từ lúc lễ sống rồi. Ma nhà sẽ báo cho biết mọi điều tốt - xấu, may - rủi của gia đình vào gan lợn, chân gà, đầu gà. Khi xôi chín đổ ra mẹt là ma nhà cũng “ăn” hơi luôn rồi nên không bày mâm lễ chín để cúng một lần nữa.

Gà luộc chín, chặt ra để riêng đầu và hai cẳng chân, đặt trên mâm, trước mặt ông chủ nhà để xem. Cũng như xem gan lợn, việc xem chân và đầu gà là để gia chủ biết điều tốt lành mà vui mừng; biết điều rủi, điều xấu mà tránh hoặc làm lễ giải hạn.

Sau lễ cúng, tất cả anh em, con cháu, hàng xóm cùng uống rượu, hát những bài hát mừng nhà mới, hát những bài dân ca sinh hoạt, những bài dân ca lao động sản xuất mừng chúc gia chủ.

(Sưu tầm)